از ظهور تا افول کمونیسم؛ جریان‌شناسی تاریخی جریان چپ

کمونیسم، یک ایدئولوژی سیاسی و اقتصادی که خواستار جامعه‌ای بی‌طبقه است. در این سیستم که در آن همه چیز به طور مساوی تقسیم شده است، از زمان شروعش، یک سلسله جهش و افول داشته است. آنچه در سال 1917 میلادی در روسیه آغاز شد، تبدیل به یک انقلاب جهانی شد و در کشورهایی مانند چین و کره تا سودان، کوبا و نیکاراگوئه ریشه دواند.

به گزارش ره‌آوردنیوز، کمونیسم از انقلاب اکتبر لنین آغاز شد و با به قدرت رسیدن مائوتسه تونگ به چین و با قدرت گرفتن فیدل کاسترو به کوبا گسترش یافت. این ایدئولوژی پشت یک طرف جنگ سرد بود و با سقوط دیوار برلین شاهد افول نمادین خود بود.

اینستاگرام ره آوردنیوز

امروزه تنها تعداد انگشت شماری از کشورها تحت حکومت کمونیستی باقی مانده اند. در زیر جدول زمانی وقایع قابل توجهی که از ظهور تا افول کمونیسم را در تاریخ شکل دادند، آورده شده است.

پدر کمونیسم؛ کارل مارکس

کارل مارکس، فیلسوف و اقتصاددان آلمانی را پدر کمونیسم می‌دانند. کارل مارکس با فردریش انگلس همکاری کرد تا ایدئولوژی جدیدی را پایه‌ریزی کند که در آن دولت منابع عمده‌ای را در اختیار دارد و همه مردم در مزایای کار سهیم هستند. مارکس و انگلس در مانیفست کمونیست خواستار شورش طبقه کارگر علیه سرمایه‌داری شدند. شعار آنها “کارگران جهان متحد شوید!” به یک جریانی تبدیل شد که در سراسر اروپا و جهان گسترش یافت.

ظهور اتحاد جماهیر شوروی

• 21 فوریه 1848: اقتصاددان و فیلسوف آلمانی کارل مارکس و فردریش انگلس مانیفست کمونیست را منتشر کردند و خواهان شورش طبقه کارگر علیه سرمایه داری شدند. شعار آن، “کارگران جهان، متحد شوید!” به سرعت به یک فریاد عامه پسند تبدیل شد.

• 7 نوامبر 1917: بلشویک ها و در راس آن ولادیمیر لنین، قدرت را در انقلاب اکتبر روسیه به دست گرفتند و اولین دولت کمونیستی شدند. در اواخر همان ماه، حزب انقلابی سوسیالیست بلشویک‌‎ها را در انتخابات شکست داد، اما علیرغم وعده هایش مبنی بر «نان، زمین و صلح»، لنین از نیروی نظامی برای به دست گرفتن قدرت استفاده کرد. در این دوره است که ترور سرخ (اعدام مقامات تزار)، اردوگاه‌های کار اجباری برای اسیران جنگی و سایر تاکتیک‌های دولت پلیسی ایجاد شد.

کمونیسم در چین و سایر نقاط جهان

• 1 ژوئیه 1921: با الهام از انقلاب روسیه، حزب کمونیست چین تشکیل شد.

• 21 ژانویه 1924: لنین در سن 54 سالگی بر اثر سکته مغزی درگذشت و ژوزف استالین که به عنوان دبیر کل لنین خدمت کرده بود، سرانجام حکومت رسمی اتحاد جماهیر شوروی را تا زمان مرگش در سال 1953 به دست گرفت. او کشور را از طریق یک اقتصاد تحت کنترل دولت، صنعتی کرد، اما به قحطی بزرگ منجر شد. تحت رژیم استالین، منتقدان تبعید یا در اردوگاه‌های کار اجباری زندانی شدند و از سوی دیگر به عنوان بخشی از پاکسازی بزرگ، یک میلیون نفر به دستور استالین اعدام شدند.

• 1940 تا 1979: کمونیسم به زور یا غیر از آن دامنه‌ی خود را به دیگر کشورها گسترش داد؛ در استونی، لتونی، لیتوانی، یوگسلاوی، لهستان، کره شمالی، آلبانی، بلغارستان، رومانی، چکسلواکی، آلمان شرقی، مجارستان، چین، تبت، ویتنام شمالی، گینه، کوبا، یمن، سودان، کنگو، برمه، آنگولا، بنین، کیپ ورد، لائوس، کامبوچیا، ماداگاسکار، موزامبیک، ویتنام جنوبی، سومالی، سیشل، افغانستان، گرانادا، نیکاراگوئه و دیگر کشورها.

کمونیسم و جنگ سرد

• 9 مه 1945: اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم بر آلمان نازی پیروز شد. با شکست ژاپن، کره به شمال کمونیستی (که توسط شوروی) و جنوب (که توسط ایالات متحده آمریکا) اشغال شده بودند، تقسیم شد.

• 12 مارس 1947: رئیس جمهور هری اس. ترومن در آنچه که به عنوان دکترین ترومن شناخته می‌شد در کنگره سخنرانی کرد و خواستار مهار کمونیسم شد و بعداً منجر به ورود ایالات متحده آمریکا به جنگ در ویتنام و کره برای دفاع از لیبرال دموکراسی غرب در مقابل کمونیسم شد. تصاحب این دکترین مبنای سیاست جنگ سرد آمریکا شد.

• 5 مارس 1946: وینستون چرچیل، نخست وزیر بریتانیای کبیر، سخنرانی معروف «پرده آهنین» خود را در میسوری ایراد کرد و آمریکایی ها را نسبت به تفرقه بین اتحاد جماهیر شوروی و متحدان غربی آگاه کرد.

• 1 اکتبر 1949: در پی یک جنگ داخلی، رهبر حزب کمونیست چین، مائو تسه تونگ، ایجاد جمهوری خلق چین را اعلام کرد و ایالات متحده آمریکا پایان روابط دیپلماتیک خود با جمهوری خلق چین را اعلام کرد.

• 5 ژوئیه 1950: آغاز جنگ کره در پی یورش کره شمالی به کره جنوبی به قصد ایجاد یک کشور کمونیستی. این جنگ تا 27 ژوئیه 1953 ادامه داشت و کره شمالی، چین و سازمان ملل توافقنامه آتش بس را امضا کردند.

پیروزی کمونیست ها در کوبا، ویتنام

• 1 ژانویه 1959: فیدل کاسترو رژیم فاسد فولخنسیو باتیستا را سرنگون کرد و کوبا به یک کشور کمونیستی تبدیل شد.

• 25 آوریل 1975: پس از سقوط سایگون در پایان جنگ ویتنام، پایتخت ویتنام جنوبی توسط نیروهای کمونیست تصرف شد. چند ماه بعد، در ماه ژوئیه، این کشور به عنوان جمهوری سوسیالیستی ویتنام تحت حکومت کمونیستی متحد شد.

• 25 اکتبر 1983: ایالات متحده آمریکا به دستور رئیس جمهور رونالد ریگان برای تامین امنیت اتباع آمریکایی تحت رژیم کمونیستی این کشور به رهبری نخست وزیر موریس بیشاپ به حکومت انقلابی خلق گرانادا حمله کرد. حکومت مارکسیستی در حدود یک هفته سرنگون شد.

• 4 ژوئن 1989: پس از هفته ها اعتراض، دولت کمونیست چین ارتش خود را برای شلیک به تظاهرکنندگانی که خواهان دموکراسی در میدان تیان آن من پکن بودند می فرستد. خشونت خونین با صدها تا هزاران کشته خاتمه یافت (هیچ آمار رسمی کشته شدگان اعلام نشد).

سقوط دیوار برلین و انحلال اتحاد جماهیر شوروی

• 9 نوامبر 1989: دیوار برلین – که برلین شرقی کمونیستی را برای نزدیک به 30 سال از برلین غربی دموکراتیک جدا کرد – سقوط کرد. در سال های 1989-1990 شاهد فروپاشی رژیم های کمونیستی در چکسلواکی، مجارستان، بلغارستان، لهستان، رومانی، بنین، موزامبیک، نیکاراگوئه و یمن هستیم.

• 25 دسامبر 1991: با استعفای میخائیل گورباچف، اتحاد جماهیر شوروی منحل شد. رئیس جمهور جدید روسیه، بوریس یلتسین، حزب کمونیست را منحل کرد. کمونیسم به زودی در افغانستان، آلبانی، آنگولا، کنگو، یوگسلاوی و سایر کشورها پایان یافت. چین، کوبا، لائوس و ویتنام همچنان تحت حاکمیت دولت کمونیستی هستند.

گفتنی است، کره شمالی اسماً کمونیست باقی می ماند، اگرچه دولت کره شمالی خود را کمونیست نمی خواند.