پایان بحران گروگانگیری در ایران پس از 444 روز

1981 میلادی در چنین روزی، دقایقی پس از تحلیف رونالد ریگان به عنوان چهلمین رئیس جمهور ایالات متحده، 52 گروگان آمریکایی که در سفارت ایالات متحده در تهران، نگهداری می‌شدند، آزاد شدند.

جهان در روزی که گذشت؛

به گزارش ره آورد نیوز، 1981 میلادی مصادف با 1359 شمسی، دقایقی پس از تحلیف رونالد ریگان چهلمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، 52 گروگان آمریکایی که در سفارت آمریکا در تهران بود، آزاد شده و به 444 روز گروگانگیری در ایران پایان داد.

در 4 نوامبر 1979، بحران زمانی آغاز شد که دانشجویان ایرانی مبارز، معروف به دانشجویان پیرو خط امام، خشمگین از اینکه دولت آمریکا به شاه مخلوع ایران اجازه داده بود برای مداوا به شهر نیویورک برود، سفارت ایالات متحده در تهران را تصرف کردند.

آیت الله خمینی، رهبر سیاسی و مذهبی ایران، تمام درخواست‌ها برای آزادی گروگان‌ها را رد کرد، حتی پس از آن‌که شورای امنیت سازمان ملل خواستار پایان دادن به این بحران شد.

با این حال، دو هفته پس از هجوم به سفارت، آیت الله خمینی شروع به آزادی تمامی اسیران غیرآمریکایی و تمامی زنان و اقلیت‌های آمریکایی کرد و این گروه‌ها را در زمره مردم تحت ستم دولت ایالات متحده آمریکا نامید.

52 اسیر باقیمانده تا 14 ماه بعد در ایران باقی ماندند.

رئیس جمهور جیمی کارتر نتوانست بحران را از طریق دیپلماتیک حل کند و در 24 آوریل 1980 دستور یک ماموریت نجات فاجعه بار را صادر کرد که در آن هشت پرسنل ارتش ایالات متحده کشته شدند و هیچ گروگانی نجات پیدا نکرد.

سه ماه بعد، محمدرضا شاه پهلوی، شاه سابق ایران بر اثر سرطان در مصر درگذشت، اما بحران گروگانگیری ادامه یافت.

در نوامبر 1980، کارتر در انتخابات ریاست جمهوری از رونالد ریگان جمهوری‌خواه شکست خورد.

بلافاصله پس از آن، با کمک واسطه های الجزایری، مذاکرات موفقیت آمیزی بین ایالات متحده و ایران آغاز شد. در روز تحلیف ریگان، گروگان‌ها پس از 444 روز آزاد شدند.

ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران

اولین حمله به سفارت آمریکا در تهران بر‌می‌گردد به سه روز بعد از وقوع انقلاب در 22 بهمن 1357؛ در ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ و تنها سه روز پس از وقوع انقلاب در ایران، حمله به سفارتخانه آمریکا در تهران اتفاق افتاد.

بعضی از گروه‌های انقلابی چپ‌گرا (چریک‌های فدایی خلق) به سفارت آمریکا هجوم بردند.

ویلیام سالیوان، سفیر وقت آمریکا به تفنگداران دریایی محافظ سفارتخانه دستور داد تنها برای حفظ جان خود شلیک کنند.

سالیوان از دولت موقت کمک خواست و کارمندان سفارت در اتاقی جمع شده و اسناد سفارت را از بین بردند.

آیت الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی از تایید این اقدام خودداری کرد و از ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت خواست به نمایندگی از دولت ایران به این تنش پایان دهد.

بعد از دو ساعت گروه‌‌های انقلابی چپ‌گرا (چریک‌های فدایی خلق) از سفارت آمریکا بیرون رفته و کنترل آن به‌دست دولت موقت افتاد.

این اتفاق اولین بحران بین‌المللی پس از وقوع انقلاب در ایران بود.

مهندس محمد توسلی، از اعضای ارشد وقت نهضت آزادی ایران و نزدیکان مهندس بازرگان و دکتر یزدی در مصاحبه‌ای با “تاریخ ایرانی” در خصوص حمله سال 1357 به سفارت آمریکا اینچنین توضیح می‌دهد: “در روز ۲۵ بهمن سال ۵۷، به مرحوم مهندس بازرگان که در مدرسه رفاه بودند، گزارش می‌دهند عده‌ای ظاهراً وابسته به چریک‌های فدایی خلق مسلحانه به سفارت آمریکا حمله کرده و آنجا را به اشغال خود درآورده‌اند.

سرهنگ توکلی با نیروهایی که از کمیته مرکزی در اختیارشان بوده برای محافظت از سفارت به محل اعزام می‌شوند، همزمان از دفتر آقای طالقانی هم سرهنگ امیر رحیمی با نیروهایی به سمت سفارت می‌روند، اما نمی‌توانند اقدام مؤثری انجام دهند.

آقای مهندس بازرگان به عنوان مسئول دولت موقت بسیار نگران پیامدهای اشغال سفارت بودند؛

بنابراین جریان را به آقای دکتر یزدی اطلاع می‌دهند، تحلیل دکتر یزدی از این ماجرا این بود که دست‌هایی می‌خواهند در این مقطع به انقلاب ضربه بزنند، مسئله سیاسی است نه نظامی.

مهندس بازرگان پیشنهاد می‌کنند که: موضوع را به اطلاع آقای خمینی برسانند و با هماهنگی ایشان اقدام شود.

آقای دکتر یزدی در مدرسه علوی خدمت آقای خمینی می‌روند و گزارش می‌دهند، آقای خمینی می‌گویند که «بروید و آن‌ها را بیرون بریزید.»

بعد به آقای حاج مهدی عراقی هم توصیه می‌کنند که کمیته مرکزی که تحت مسئولیت آیت‌الله مهدوی کنی بود، نیروهایی در اختیار دکتر یزدی بگذارند.

زمانی که دکتر یزدی به سفارت می‌رسند تقریباً دو ساعتی درگیری نظامی بوده است و مهاجمان، سولیوان سفیر و حدود ۱۵۰ نفر از کارکنان سفارت را در ساختمان‌های مختلف زندانی کرده بودند و رعب و وحشت بر فضای سفارت حاکم بوده است.

دکتر یزدی همراه با تیمی از افراد کمیته مرکزی وارد سفارت می‌شوند و نخستین دستوری که می‌دهند این است که: «تمام درب‌های ورودی و خروجی سفارت بسته شود.» با صدور این دستور، مهاجمان یکی یکی پا به فرار می‌گذارند، این رخداد بسیار کلیدی است و البته کسی هم مانع فرارشان نمی‌شود.

برخی از روی دیوارها و برخی از لابه‌لای نرده‌ها می‌گریزند و در نهایت همه از صحنه خارج می‌شوند.”

13 آبان 1358 و حمله دانشجویان پیرو خط امام به سفارت امریکا

در ۱۳ آبان ماه سال ۱۳۵۸ گروهی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران با عنوان «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام»، در اعتراض به پذیرش شاه توسط دولت آمریکا، سفارت این کشور در تهران را به اشغال خود درآوردند.

مسئله مهم اما موضع آیت الله خمینی، رهبر انقلاب نسبت به این عملیات بود. حل این مشکل با کمک روحانی ۳۸ ساله‌ای به نام سید محمد موسوی خوئینی‌ها میسر می‌شد. پیشنهاد دانشجویان به موسوی خوئینی‌ها برای مطرح کردن عملیات پیش از انجام آن با مخالفت او روبه رو شد.

استدلال او این بود که «در صورت اعلام موضع آیت الله خمینی(به عنوان رهبر یک حکومت مطیع قوانین بین‌الملل) پیش از اشغال هزینه‌های قانونی فعالیت دانشجویان پیرو او به دامان ایشان نوشته می‌شود».

البته خوئینی‌ها به دانشجویان اطمینان می‌دهد که آیت الله خمینی با این مسئله «موافق» است و قرار بر این می‌شود که در اولین ساعات اشغال سفارت آمریکا «آیت‌الله» با آیت الله خمینی تماس بگیرد و پس از کسب تکلیف، دانشجویان مطابق دستور وی عمل کنند.

دولت آمریکا تلاش‌های فراوانی برای آزادی گروگان‌های خود در ایران انجام داد، اما تمامی تلاش‌ها با شکست مواجه شد.

در گام بعدیف آمریکا از یاسر عرفات رئیس سازمان آزادیبخش فلسطین تقاضای میانجی‌گری کرد که با رهبران ایران روابط بسیار نزدیکی داشت.

در ۲۶ آبان، یاسر عرفات در راس هیاتی به ایران رفت و موفق به دیدار با آیت الله خمینی شد.