نیکیتا خروشچف؛ اولین دیکتاتوری که از قدرت برکنار شد

در 14 اکتبر 1964، نامه‌ای رسمی در مسکو صادر شد مبنی بر اینکه مجمع عمومی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی (CPSU) به درخواست نیکیتا سرگیویچ خروشچف برای استعفا از سمت دبیر اول اتحاد جماهیر شوروی پاسخ مثبت داده است.

به گزارش ره آورد نیوز، دفتر کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی یا CPSU و رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی گفتند که این استعفا “در ارتباط با کهولت سن و وخامت وضعیت سلامتی نیکیتا خروشچف” است.

دورانی سخت برای یک دیکتاتور

استعفا نامه حاوی جزئیات دیگری نبود، اما روزنامه نگاران و سیاستمداران خارجی نمی توانستند توضیحات رسمی را باور کنند.

این استعفا در واقع واقعیت بسیار پیچیده تری را پنهان می کرد.

روزنامه نگاران غربی اصرار داشتند که اطلاعات دقیقی در مورد این استعفا به دست آورند که می تواند پیامدهای مهمی بر وضعیت بین المللی داشته باشد زیرا اتحاد جماهیر شوروی پس از آمریکا دومین قدرت بزرگ جهان بود؛ اما رهبران شوروی جدید دلایل دیگری غیر از سن و سلامتی خروشچف را برای استعفای ارائه ندادند.

ره آورد نیوز را در اینستاگرام دنبال کنید؛ روی نوشته کلیک کنید…

در همین رابطه به رهبران کشورهای «برادر» (سوسیالیست) توضیح بیشتری داده نشد.

پس از این واقعه بلافاصله پس از جلسه عمومی، لئونید ایلیچ برژنف، به عنوان رهبر کشورهای سوسیالیستی نامیده شد.

روز اعلام استعفای خروشچف چه گذشت؟

در جلسه عمومی کمیته مرکزی، جایی که نیکیتا خروشچف استعفای خود را به عنوان نخست وزیر اعلام کرد و بلافاصله مجمع عمومی درخواست خروشچف را تایید کرد.

اما ناظران خارجی دریافتند که این دلیل استعفا چیزی بیشتر از وضعیت پزشکی نیکیتا خروشچف است.

یکی از دلایل استعفای خروشچف حذف کتاب‌ها و جزوه‌های امضا شده توسط او از کتاب‌فروشی‌ها بود، زیرا حاوی گزارش‌هایی بود که در کنگره‌ها یا جلسات عمومی حزب اعلام شده بود. تحلیلگران سیاسی به این نتیجه رسیده‌اند که در سال‌های اخیر اختلافات بین نیکیتا خروشچف از یک سو و حزب و دستگاه دولتی از سوی دیگر افزایش یافته بود.

حزب با تغییراتی که خروشچف در وضعیت داخلی و بین المللی اتحاد جماهیر شوروی ایجاد کرده بود به شدت مخالف بودند. در سال‌های رهبری خروشچف خط سیاسی ترویج شده توسط وی در زمینه های اقتصادی و همچنین در روابط بین المللی کاملاً با سیاست‌های حزبدر تضاد بود.

تلاش خروشچف برای تبدیل سیبری به انبار غلات اتحاد جماهیر شوروی، و همچنین کشت ذرت، به طرز بدی شکست خورد و اتحاد جماهیر شوروی وارد یک بحران غذایی جدی شد. قفسه‌های فروشگاه‌ها خالی شد و برای تامین جمعیت، در سال 1962، کوپن کالاهای ضروری دوباره عرضه شد. بدیهی است که این امر باعث ایجاد نارضایتی شدید در بین مردم شده بود.

بحران موشکی کوبا

نیکیتا خروشچف در نتیجه «بحران موشکی کوبا» در سال 1962 با شکست شدیدی مواجه شد.

برای دفاع از کوبا -دولت سوسیالیستی همسایه ایالات متحده – خروشچف تصمیم گرفت در این کشور موشک های هسته ای نصب کند. سرویس های مخفی آمریکا متوجه شدند و رئیس جمهور کندی به خروشچف دستور داد تا فورا این موشک ها را جمع آوری کند.

مطالب مرتبط…

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی/ کجای کار اشتباه شد؟

همه رهبران اتحاد جماهیر شوروی/ از لنین تا گورباچف

تنش بین دو ابرقدرت به حداکثر خود رسیده بود. وضعیت به شدت خطرناک شده بود و بشریت به آستانه جنگ هسته ای کشیده می شد. پس از تبادل پیام بین خروشچف و کندی، شوروی موشک های خود را از کوبا خارج کرد. تلاش‌های خروشچف برای اثبات اینکه این شکست برای شوروی نبود، بلکه یک سازش قابل قبول دوجانبه بود، هیچ اعتباری نداشت و اعتبار بین‌المللی اتحاد جماهیر شوروی به‌طور جدی آسیب دید.

یکی دیگر از شکست‌های خروشچف در عرصه بین المللی موضوع چین بود. خروشچف که خود را به عنوان یک رهبر سیاسی در بلوک شرق  قلمداد می‌کرد رابطه‌ی خوبی با جنبش کارگری چین برقرار نکرد و تا آنجا پیش رفت که اعلام کرد که مائو تسه تونگ، رئیس حزب کمونیست چین، ارزشی بیش از «یک دختر شکست خورده» ندارد.

تنش روابط چین و شوروی به حوادث مسلحانه در مرز بین دو کشور تبدیل شده است. این منجر به تضعیف “اردوگاه سوسیالیستی” شد که در “رقابت مسالمت آمیز” با سرمایه داری بود.

اشتباه پشت اشتباه

اما بیشترین نارضایتی از عملکرد نیکیتا خروشچف توسط سیاست او در حزب او ایجاد شد.

در کنگره بیست و دوم حزب کمونیست، در سال 1961، به پیشنهاد خروشچف، اصل “چرخش کارکنان” معرفی شد. چند مقام بلند پایه و عضو فعال حزب کمونیست یا “آپاراتچیک” در این خصوص به او هشدار دادند اما او توجهی نکرد.

چرخش کارکنان درون حزب کمونیست به میل و خواسته دیکتاتور شوروی انجام می‌شد. او که کیش شخصیت استالین را مورد انتقاد قرار داده بود، خود به یک دیکتاتور در حزب خود تبدیل شده بود، اما در رسانه ها به عنوان یک دموکرات بزرگ و شخصیتی استثنایی معرفی شد که مردم شوروی و همه صلح دوستان در سراسر جهان باید قدردان او باشند.

در 12 اکتبر 1964، زمانی که خروشچف در استراحتگاه ساحلی دریای سیاه در حال استراحت بود، جلسه حزب کمونیست شوروی به رهبری لئونید برژنف برگزار شد.

در این جلسه از خروشچف دعوت شد تا در جلسه هیئت رئیسه از 13 تا 14 اکتبر بدون دستور جلسه شرکت کند. لئونید برژنف حمله به خروشچف را رهبری کرد و خروشچف را مورد سرزنش قرار داد:

“اگر شما، نیکیتا خروشچف، رذایلی مانند عشق به قدرت، کیش شخصیت، اعتماد به نفس بیش از حد خود را نداشتید، اگر حداقل کمی حیا داشتید، اجازه نمی دادید که این اتفاقات بیافتد. کیش شخصیت اما شما برعکس، برای ضربه به حزب دست به هر کاری زدید. نه تنها برای توقف این روند کار نکردید، بلکه برعکس، رادیو، سینما، تلویزیون را در خدمت شخصیت خود قرار دادید. شما تصمیم گرفته اید که اکنون می توانید به تنهایی رانندگی این ماشین غول پیکر را انجام دهید. شما دوست داشتید به همه و در همه مشکلات راهنمایی بدهید، اما، همانطور که می دانیم، هیچ مردی نمی تواند با چنین وظیفه ای کنار بیاید – ریشه همه اشتباهات در همین موضوع نهفته است.”

برژنف پیشنهاد اخراج خروشچف از سمت های حزبی و دولتی را داد. در ابتدا، خروشچف سعی کرد به مقابله بپردازد، اما به زودی متوجه شد که همه چیز به موقع تنظیم شده است، بنابراین او نتوانست برنده شود.

نیکیتا خروشچف در پایان گفت: «شما جمع شده‌اید و مرا به لجن کشانده‌اید و من نمی توانم با شما مخالفت کنم. احساس می‌کنم دیگر برای من کافیست. خواهش می کنم با استعفای من موافقت کنید. ”