فهرست مطالب
ترور بزرگ در اتحاد جماهیر شوروی
ترور بزرگ یا وحشت بزرگ که در سال 1937 رخ داد به پاکسازی بزرگ نیز معروف است؛ این رخداد یک کمپین سیاسی وحشیانه بود که توسط دیکتاتور اتحاد جماهیر شوروی ژوزف استالین رهبری شد تا اعضای مخالف حزب کمونیست و هر کس دیگری که او آن را تهدیدی برای خود می‌دانست، از بین ببرد.
اگرچه تخمین‌ها در خصوص اعدام شدگان در ترور بزرگ متفاوت است، اما اکثر کارشناسان معتقدند حداقل 750 هزار نفر در طول ترور بزرگ اعدام شدند که در حدود سال 1936 شروع و در سال 1938 پایان یافت.
در این بین بیش از یک میلیون نفر از بازماندگان به اردوگاه های کار اجباری موسوم به گولاگ فرستاده شدند. این عملیات بی‌رحمانه و خونین باعث ایجاد رعب و وحشت در سراسر اتحاد جماهیر شوروی شد و سال‌ها کشور را تحت تأثیر قرار داد.
هدف از ترور بزرگ چه بود؟
رهبر اتحاد جماهیر شوروی، ولادیمیر لنین، رئیس حزب بلشویک، در سال 1924 درگذشت. ژوزف استالین مجبور شد برای رسیدن به رهبری سیاسی و جانشینی لنین بجنگد، اما در نهایت در سال 1929 خود را دیکتاتور اعلام کرد.
با به قدرت رسیدن ژوزف استالین، برخی از اعضای حزب بلشویک سابق شروع به زیر سوال بردن اقتدار او کردند. در اواسط دهه 1930، استالین معتقد بود هرکسی که با بلشویک ها یا دولت لنین ارتباط داشته باشد تهدیدی برای رهبری او خواهد بود و باید از بین برود.
انگیزه های دقیق ترور بزرگ بین مورخان مورد بحث است. برخی ادعا می کنند که اقدامات استالین ناشی از تمایل او به حفظ اقتدار به عنوان دیکتاتور بوده است. دیگران آن را راهی برای حفظ، تقویت و متحد کردن حزب کمونیست شوروی می دانند.
ظهور قدرت حزب نازی در آلمان و نظامیان در ژاپن نیز خطر بزرگی برای اتحاد جماهیر شوروی به همراه داشت. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این تهدیدها استالین را تشویق کرد تا پاکسازی بزرگ خود را در تلاش برای اتحاد و تقویت کشورش انجام دهد.
ترور سرگئی کیروف
اولین رویداد ترور بزرگ در سال 1934 میلادی با ترور سرگئی کیروف، رهبر برجسته بلشویک‌ها رخ داد.
کیروف در مقر حزب کمونیست توسط فردی به نام لئونید نیکولایف به قتل رسید. اگرچه نقش او مورد بحث است، اما بسیاری حدس می زنند که خود استالین دستور قتل کیروف را صادر کرده است.
پس از مرگ کیروف، استالین پاکسازی خود را آغاز کرد و ادعا کرد که توطئه خطرناکی از کمونیست‌های ضد استالینیست را کشف کرده است.
دیکتاتور شروع به کشتن یا زندانی کردن هر مخالف مظنون به حزب کرد و در نهایت تمام بلشویک‌های اصلی را که در انقلاب روسیه در سال 1917 شرکت داشتند، از بین برد.
در میان پاکسازی شدگان، اعضای مخالف حزب کمونیست، مقامات دولتی و افسران ارتش نیز وجود داشتند.
محاکمه‌های مسکو
مرگ سرگئی کیروف منجر به سه محاکمه عمومی شد که با موفقیت، بسیاری از رقبای سیاسی و منتقدان استالین را از بین برد.
در این محاکمات چند کمونیست بلندپایه سابق، از جمله لو کامنف، گریگوری زینوویف، نیکولای بوخارین و الکسی ریکوف، متهم به خیانت شدند.
محاکمه‌هایی که به محاکمه‌های مسکو معروف شدند، آشکارا رویدادهایی صحنه‌سازی شده بودند. متهم به خیانت و جاسوس بودن اعتراف می‌کرد. بعدها مورخان متوجه شدند که متهمان تنها پس از بازجویی، تهدید و شکنجه با این اعترافات اجباری موافقت می‌کردند.
در همین حال، پلیس مخفی اتحاد جماهیر شوروی، معروف به NKVD، کمیته های سه نفره ای را در این زمینه تشکیل داد تا تصمیم بگیرند که آیا کشتار سایر مخالفان شوروی موجه است یا خیر.
این کمیته کارش را خیلی سریع انچام می داد؛ متهمان محاکمه شده، مجرم شناخته شدند و به سرعت اعدام شدند.
بهانه ستون پنجم برای ترور بزرگ
ژوزف استالین از عباراتی مانند «ستون پنجم»، «دشمن مردم» و «خرابکاران» برای توصیف کسانی استفاده کرد که در جریان پاکسازی بزرگ به دنبال آنها بود.
کشتار و زندان از اعضای حزب بلشویک، مقامات سیاسی و نظامیان آغاز شد. سپس پاکسازی گسترش یافت و شامل دهقانان، اقلیت‌های قومی، هنرمندان، دانشمندان، روشنفکران، نویسندگان، خارجی ها و شهروندان عادی شد.
اساساً در اتحاد جماهیر شوروی هیچ کس از خطر در امان نبود.
استالین که متقاعد شده بود قصد کودتا علیه‌اش را داشتند، 30 هزار نفر از اعضای ارتش سرخ را اعدام کرد. مورخان تخمین می زنند که 81 نفر از 103 ژنرال و دریاسالار اعدام شدند.
استالین همچنین فرمانی را امضا کرد که خانواده‌ها را در قبال جنایات مرتکب شده توسط شوهر یا پدر مسئول می دانست. این بدان معنا بود که کودکان 12 ساله را می‌توان اعدام کرد.
در مجموع، حدود یک سوم از 3 میلیون عضو حزب کمونیست پاکسازی شدند.
اردوگاه‌های کار اجباری گولاگ
شکی نیست که تاکتیک‌های وحشیانه استالین کشور را فلج کرد و فضای وحشت گسترده‌ای را ترویج کرد.
برخی از قربانیان ادعا کردند که ترجیح می‌دهند کشته شوند تا اینکه برای تحمل شرایط عذاب‌آور اردوگاه‌های کار اجباری به گولاگ فرستاده شوند. بسیاری از کسانی که به اردوگاه های گولاگ فرستاده شده بودند در نهایت اعدام شدند.
اکثر مورخان تخمین می‌زنند که حداقل 750 هزار نفر در جریان پاکسازی بزرگ یا ترور بزرگ کشته شدند؛ البته برخی از کارشناسان معتقدند رقم واقعی مرگ حداقل دو برابر بیشتر است.
از آنجایی که بسیاری از مردم به سادگی ناپدید شدند و قتل‌ها اغلب پنهان می شدند، تعیین تعداد دقیق کشته‌ها غیرممکن است. برای پیچیده‌تر شدن موضوع، زندانیان در اردوگاه های کار معمولاً از خستگی، بیماری یا گرسنگی می مردند.
لئون تروتسکی
ترور بزرگ رسماً در حدود سال 1938 میلادی پایان یافت، اما بسیاری معتقدند که استالین راضی به پایان ترور بزرگ نمی‌شد تا اینکه مخالف دیرینه‌اش لئون تروتسکی حذف شود.
تروتسکی در دادگاه مسکو غیابی به اعدام محکوم شد. وی که در تبعید در مکزیک زندگی می کرد، در سال 1940 توسط یک کمونیست اسپانیایی با یک یخ شکن ترور شد.
حتی پس از این ترور، قتل های دسته جمعی، دستگیری ها و تبعیدها تا زمان مرگ استالین در سال 1953 ادامه یافت. در طول جنگ جهانی دوم، استالین مسئول اعدام زندانیان جنگی و از نگاه او، خائنان، به ویژه اتباع لهستانی بود.
میراث ترور بزرگ
جانشین استالین، نیکیتا خروشچف، خشونت بی‌رحمانه ترور بزرگ را محکوم کرد. خروشچف در یک سخنرانی محرمانه در سال 1956 پاکسازی ها را “سوء استفاده از قدرت” خواند و اذعان کرد که بسیاری از قربانیان در واقع بی‌گناه بودند.
اعمال وحشت و شکنجه استالین روح مردم شوروی را شکست و گروه های خاصی از شهروندان مانند روشنفکران، دانشمندان و هنرمندان را به طور مؤثر حذف کرد. سلطنت او به عنوان دیکتاتور نیز مردم خود را کاملاً به دولت وابسته کرد.
با کمال تعجب، میراث ترور بزرگ و شخص استالین با واکنش‌های متفاوتی همراه است. در حالی که بیشتر روس‌ها این رویداد را یک حادثه وحشتناک در تاریخ می‌دانند، برخی دیگر معتقدند که استالین علی‌رغم تاکتیک‌های وحشیانه‌اش، به تقویت و پیشرفت اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد.
